اگزما یکی از شایع‌ترین بیماری‌های پوستی مزمن است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را درگیر کرده است. این بیماری، که با نام علمی “درماتیت آتوپیک” نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث خارش شدید، قرمزی، خشکی و التهاب پوست شود. اگزما به‌ویژه در کودکان بسیار رایج است، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.
در این مقاله جامع و سئو‌شده، به معرفی کامل بیماری اگزما، انواع آن، علائم شایع، دلایل بروز، راه‌های درمان و روش‌های پیشگیری می‌پردازیم. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی برای مدیریت بهتر این بیماری مزمن پوستی است.
اگزما چیست؟
اگزما نوعی التهاب مزمن و غیرمسری پوست است که با خارش شدید، قرمزی، تورم و گاهی ترک‌خوردگی یا ترشح از سطح پوست همراه است. این بیماری معمولاً به‌صورت دوره‌ای ظاهر می‌شود؛ یعنی ممکن است علائم در یک بازه زمانی تشدید شده و سپس فروکش کند.
انواع مختلف اگزما:
| نوع اگزما | توضیح مختصر |
|---|---|
| درماتیت آتوپیک | شایع‌ترین نوع اگزما، معمولاً از کودکی شروع می‌شود. |
| اگزمای تماسی | ناشی از تماس پوست با مواد حساسیت‌زا یا محرک. |
| اگزمای سبورئیک | معمولاً در پوست سر، اطراف بینی و گوش‌ها دیده می‌شود. |
| اگزمای دیس‌هیدروتیک | با تاول‌های کوچک روی دست و پا همراه است. |
| نورودرماتیت | خارش شدید مزمن در یک ناحیه خاص از بدن. |
علائم شایع اگزما
اگزما با نشانه‌هایی قابل‌توجه بروز می‌کند که بسته به نوع و شدت بیماری، در هر فرد ممکن است متفاوت باشد. در مراحل اولیه، خارش ممکن است تنها علامت باشد، اما با پیشرفت بیماری علائم گسترده‌تری بروز می‌کنند.
علائم عمومی و تخصصی:
| علامت | توضیح |
| خارش شدید و مداوم | شایع‌ترین علامت اگزما، به‌ویژه در شب‌ها آزاردهنده‌تر می‌شود. |
| قرمزی و التهاب پوست | ناشی از واکنش التهابی بدن در ناحیه آسیب‌دیده است. |
| خشکی بیش‌ازحد و پوسته‌پوسته شدن | پوست رطوبت خود را از دست داده و حالت زبری و ترک‌خوردگی می‌گیرد. |
| ترک‌های پوستی یا تاول‌های کوچک | ممکن است به خروج مایع شفاف یا زرد منجر شود. |
| ضخیم شدن پوست (lichenification) | در موارد مزمن، پوست در اثر خاراندن مداوم سفت و تیره می‌شود. |
| سوزش و درد موضعی | گاهی در نواحی شدیداً درگیر احساس درد یا گزگز ایجاد می‌شود. |
علائم خاص در کودکان:
- بروز خارش و قرمزی روی گونه‌ها، پیشانی، دست و پا
- تحریک‌پذیری و بی‌خوابی ناشی از خارش شبانه
- احتمال عفونت در اثر خاراندن مداوم پوست
علائم خاص در بزرگسالان:
- خشکی و ترک‌خوردگی در پشت دست و اطراف چشم‌ها
- خطوط تیره یا پف‌کردگی در پلک‌ها
- پوسته‌ریزی در پوست سر در نوع سبورئیک
نواحی شایع بروز اگزما:
- آرنج، زانو، مچ‌ها
- صورت و گونه‌ها (به‌ویژه در نوزادان)
- گردن، پشت دست و پا
- پوست سر (در نوع سبورئیک)
دلایل بروز اگزما
علت دقیق اگزما هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی نقش مهمی در بروز این بیماری دارند.
عوامل اصلی موثر در ابتلا به اگزما:
| عامل | توضیح |
| ژنتیک | سابقه خانوادگی ابتلا به اگزما، آسم یا آلرژی |
| ضعف سد پوستی | کاهش توانایی پوست در حفظ رطوبت و مقابله با مواد حساسیت‌زا |
| سیستم ایمنی بیش‌فعال | واکنش‌های التهابی شدید بدن به عوامل محیطی |
| عوامل محیطی | آب و هوای خشک، گرد و غبار، شوینده‌ها، صابون‌ها، استرس |
راه‌های درمان اگزما
درمان اگزما با هدف کاهش علائم، کنترل دوره‌های تشدید بیماری و پیشگیری از بازگشت آن انجام می‌شود. بسته به نوع و شدت بیماری، از ترکیبی از روش‌های درمانی استفاده می‌شود.
درمان‌های دارویی:
- کرم‌ها و پمادهای کورتونی (ضد التهاب)
- کرم‌های مرطوب‌کننده قوی برای تقویت سد پوستی
- آنتی‌هیستامین‌ها برای کاهش خارش
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی در صورت عفونت ثانویه
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی در موارد شدید
درمان‌های طبیعی و خانگی:
- استفاده از روغن نارگیل، روغن جوجوبا یا آلوئه‌ورا
- حمام با بلغور جو دوسر یا جوشانده بابونه
- پرهیز از صابون‌ها و مواد شیمیایی قوی
- پوشیدن لباس‌های نخی و آزاد
فتوتراپی (نوردرمانی):
در برخی موارد مزمن، قرار گرفتن کنترل‌شده در معرض اشعه UVB می‌تواند علائم را کاهش دهد.
نکات مهم برای پیشگیری از اگزما
پیشگیری همیشه ساده نیست، اما با رعایت نکات زیر می‌توان از تشدید علائم جلوگیری کرد:
- مرطوب نگه داشتن پوست به‌صورت روزانه، به‌ویژه پس از استحمام
- پرهیز از تماس مستقیم با مواد حساسیت‌زا مانند شوینده‌های قوی
- استفاده از صابون‌های ملایم و بدون عطر
- کاهش استرس با تمرینات تنفسی یا یوگا
- استفاده از دستگاه بخور در فصول سرد و خشک
آیا اگزما خطرناک است؟
خیر، اگزما بیماری واگیردار یا خطرناک نیست، اما اگر به‌درستی کنترل نشود، می‌تواند منجر به:
- عفونت‌های باکتریایی یا قارچی پوست
- اختلال در خواب به دلیل خارش شبانه
- مشکلات روانی مانند اضطراب و کاهش اعتمادبه‌نفس شود. به همین دلیل، درمان منظم و پیگیری با پزشک متخصص ضروری است.
جمع‌بندی
اگزما یک بیماری پوستی مزمن ولی قابل کنترل است. با شناخت علائم، اجتناب از عوامل محرک و استفاده از درمان‌های مناسب می‌توان کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید. مراجعه منظم به پزشک پوست و پیروی از برنامه درمانی توصیه‌شده، کلید اصلی مدیریت مؤثر این بیماری است